Çocuk Ve Ergenlerde Sınav Kaygısı

Ergenlik döneminin çocuklarımız için oldukça çalkantılı ve zorlayıcı bir dönem olmasının yanında, bir de hazırlanmaları gereken sınavlar, koymaları gereken hedefler ve geleceğe dair planlar onlar üzerinde aşırı bir baskı yaratabilir. Bu baskılar sonucunda çocuklarımız “sınav kaygısı” denilen kaygı türünden muzdarip olabilir, psikolojik destek alma ihtiyacı duyabilirler. 

Peki nedir bu “sınav kaygısı” ? 

Öncelikle kaygı, aslında gerçekte kişi için hayati tehlike oluşturmayan fakat kişinin stres olduğu, üzerine çokça düşündüğü ve problem haline gelen durumlarda ortaya çıkan bir durumdur. Sınav kaygısı da, benzer şekilde, aslında “sınav”ın kendisine dair bir problem değildir. Sınav öncesi, sınav anı, sınav süresi, sınav sonucu ve sonrasında olacaklar için gençlerimizin aşırı düşünmesi, beklentileri ve inançları temelinde oluşmaktadır. 

Sınav Kaygısı’nın çocuklarımız üzerindeki etkiler nelerdir? 

Huzursuzluk, mutsuzluk, endişe, tedirginlik, başarı korkusu, uyku problemleri, iç sıkıntısı, terleme, karın ağrıları ve benzeri bedensel yakınmalar, yetersiz ve değersiz hissetme, özgüven düşüklüğü, başarısız hissetme gibi durumlar sınav kaygısı yaşayan çocuklarımızda gözlemlenmektedir. 

Çocuğumda Sınav Kaygısı Olduğunu nasıl anlarım? 

Her ne kadar aile içerisinde çocuğunuzla güçlü bir iletişiminiz olduğunu düşünseniz de, bazen sınav kaygısı ve etkileri gençler tarafından net olarak ifade edilememektedir. Duygusal olarak zaten zorlu bir dönem olan ergenlik döneminde, çocuklarımız sınav kaygısı yaşadıklarını farklı yollarla dışa vurabilmektedirler. Eğer iyi birer gözlemci ebeveyn olursanız, sınav kaygısından muzdarip olan çocukların aşağıdaki davranışlardan bazılarını sergilediklerini fark edebilirsiniz; 

• Sınav hakkında konuşmayı reddetme, 
• Sınav puanlarında belirgin düşüşler yaşama, 
• Ders çalışmada isteksizlik, 
• Dikkat dağınıklığı ve odaklanamama, 
• Gelecek planları hakkında konuşmaktan çekinme ve konuşulduğu sırada verilen aşırı tepkiler (öfke, çekingenlik vs.) 

Sınav kaygısı yaşayan çocuğumun zihninde neler olup bitiyor? 

Sınav kaygısı yaşayan ve bunun olumsuz şartlarından etkilenen çocuklarımızın düşünce yapısında da bazı yanlış yorumlamalar, bilişsel hatalar var olabilir. Bu tip negatif düşünceler kaygının oluşmasında, artmasında ve devam etmesinde rol oynarlar.  

Bunlara örnek olarak; 

• “Ne kadar çalışsam da yapamıyorum.” 
• “Sınavdan nefret ediyorum, sınavlar çok saçma.” 
• “Bu testlerin hepsi gereksiz, sınavda zaten yapamayacağım.” 

Ya da sınav anında oluşan; 

• “Herkes takır takır çözüyor, ben yapamıyorum.” 
• “Çok fazla takıldığım soru oldu, diğer soruları da yapamayacağım.” 
• “Süre yetmeyecek, sürekli saati kontrol etmekten soruları okuyamıyorum.”  

 gibi cümleler gösterilebilir. 

Sınav Kaygısı ile baş etmeye çalışan çocuğuma nasıl yardım edebilirim? 

Sınav Kaygısının önemli nedenlerinden biri, çocuklarımızın sınava ve sınav sonucuna yükledikleri anlamlardır. Bu anlamlar aileleri olarak bizlerden, öğretmenlerinden, yüksek hedeflere sahip arkadaşlarından kaynaklanıyor olabilir. Öncelikle aileler tarafından dikkat edilmelidir ki, çocuklarımıza sınav ve sınavın sonuçları, hayatlarındaki en önemli şey gibi yansıtılmamalıdır. Unutulmamalıdır ki sınav, kişinin başarısının doğrudan bir göstergesi olmamalı, hayatının merkezinde, ana amaç olarak yer almamalıdır. Sınav sadece hedeflere giden yolda bir basamak, bir aşamadır. Biz aileler olarak böyle düşündüğümüz ve çocuklarımıza bu şekilde yansıttığımı sürece onların da sınava yüklediği anlam ve önem zarar verici boyutlarda olmayacaktır. 

Bir diğer önemli faktör, yaşıtları arasında kıyaslama ve karşılaştırma yapılmasıdır. Gençlerimiz, kendilerini dershane veya okul arkadaşları ile kıyaslamaya, başarılarını onların başarıları ile ölçmeye meyillidir. Bu durumda aileler olarak bizlerin de payı büyüktür. Bu gibi karşılaştırmalar ve kıyaslamalar yapmaktan kaçınmak, çocuklarımız üzerindeki baskıyı bir nevi azaltacak, sınav kaygısı yaşama oranlarını düşürecektir. 

“Boş Zaman”lar çok önemli; 

Çocuklarımızın sınava hazırlık süreçlerinde kendileri için ayırdıkları zamanlar, dinlenme ve sosyal ihtiyaçlarını karşıladıkları aktiviteler, onları sınav maratonunun stresli kulvarından çıkarıp, nefes almaya, sakinleştirmeye, zihinlerini dinlendirmeye ve yeniden ders çalışana kadar motive olmalarını sağlamaya yaramaktadır. Bu değerli zamanları, aileler olarak çocuklarımızla kaliteli zaman geçirebileceğimiz aktiviteler ile doldurmayı önerebilir, bu şekilde bir tutumla, onların sınav başarısı dışında sosyal ve psikolojik sağlığını da önemsediğimizi onlara hisssettirebiliriz. 

Planlama yapmak ve Hedefleri Netleştirmek 

Çocuğumuzun sınava yönelik kaygısının varlığı anlaşıldı ise, bu durumun etkilerini en aza indirmenin bir diğer yolu da hedeflerin net olması ve çalışma planının yapılmasıdır. Kaygı yaratan durumların ortak özellikleri belirsizlik içermeleridir. Eğer çocuğumuz, sınava nasıl çalışacağını, nasıl bir tempoyla ve yoğunlukla hangi derslere ağırlık vereceğini, hedeflerinin ne olduğunu bilmiyorsa, bu belirsizlikler de onun sınava olan kaygısının artmasına neden olabilmektedir. Bu belirsizlikleri azaltmak adına haftalık, aylık, dönemlik ders çalışma programlarının hazırlanması faydalı olacaktır. 

Aileler olarak sınav kaygısı yaşayan çocukların durumunu fark etmek, onların bu durumdan en az şekilde etkilenmelerini sağlamak adına çabada olmak önemlidir, fakat bazı aşamalar vardır ki, çocuklarımız yardım almak için uzmanlara ihtiyaç durumlar. Sınav kaygısına ilişkin yukarıda bahsettiğimiz davranış ve durumlar çocuğumuzun hayatını çok sık, çok fazla ve çok şiddetli şekilde etkilediğinde, alanında uzman bir ruh sağlığı çalışanından destek almak, durumun kötüye gitmesini engellemek ve iyileşmeyi hızlandırmak adına oldukça önemlidir. 

Uzman Klinik Psikolog Berk Karaoğl0u